Xã hội
Hà Nội muốn cấm xe máy vào nội thành: Người dân đi bằng gì?
Các chuyên gia cho rằng Hà Nội chỉ có thể cấm xe máy vào nội đô khi phát triển được hệ thống vận tải hành khách công cộng. Thành phố nên thí điểm cấm xe ở một số khu vực, trong thời gian nhất định.
Các chuyên gia cho rằng Hà Nội chỉ có thể cấm xe máy vào nội đô khi phát triển được hệ thống vận tải hành khách công cộng. Thành phố nên thí điểm cấm xe ở một số khu vực, trong thời gian nhất định.
“Hành động cấm xe máy tại Hà Nội là một câu chuyện kéo dài và phức tạp, được đề cập và tranh luận suốt nhiều năm qua, nhưng thực hiện điều này khó khăn bởi thiếu sự có một kế hoạch rõ ràng cho thành phố”, theo GS. Từ Sỹ Sùa, một giảng viên cao cấp tại Trường Đại học Giao thông Vận tải, khi nói về việc Hà Nội đặt ra mục tiêu cấm xe máy vào năm 2030.
Trong hai năm tiếp theo, UBND thành phố Hà Nội đã giao cho Sở Giao thông Vận tải của thành phố nhiệm vụ xây dựng kế hoạch phân vùng và hạn chế hoạt động của xe máy, nhằm tiến tới việc ngừng hoạt động của xe máy trên các quận vào năm 2030. Thực tế, kế hoạch này đã được đưa ra lần đầu vào năm 2017 và gặp phải nhiều ý kiến trái chiều.
Nguy cơ chuyển sang đi ô tô cá nhân
GS. Từ Sỹ Sùa cho rằng việc đặt mục tiêu vào năm 2030 là thiếu cơ sở khoa học và không phù hợp với thực tế của thành phố. Ông cho biết rằng cho đến khi hệ thống vận tải công cộng đáp ứng được 50% nhu cầu đi lại của người dân, Hà Nội sẽ chưa thể cấm xe máy.
Chuyên gia này đặt câu hỏi rằng “Khi giao thông công cộng chưa được phát triển, người dân sẽ di chuyển bằng phương tiện gì nếu cấm xe máy?” và cho rằng Hà Nội cần một lộ trình dài để giải quyết vấn đề này.
Ông trích dẫn số liệu cho thấy hiện tại, hệ thống vận tải hành khách công cộng chỉ đáp ứng 10% nhu cầu đi lại của người dân. Các dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị đang tiến triển chậm, và không có đầu tư đáng kể vào xe buýt, do đó, khó để kỳ vọng người dân từ bỏ phương tiện cá nhân.
“Hà Nội cần phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng trước khi xem xét phương án cấm xe máy, chứ không phải ngược lại. Bởi vì nhu cầu đi lại của người dân là tất yếu và không thể thay thế, chỉ có thể thay đổi phương thức di chuyển”, ông Sùa nói.
Giáo sư cũng đã trích dẫn ví dụ từ các thành phố trên thế giới, đặc biệt là những đô thị với hơn 10 triệu dân, nơi đã áp đặt lệnh cấm xe máy. Tuy nhiên, những kế hoạch này đã được tính toán kỹ lưỡng, bao gồm cả lộ trình và quy hoạch cụ thể.
Trong khi đó, ông Sùa cho rằng các đề án mà Hà Nội đã đưa ra, kèm theo kế hoạch thu phí ô tô trong khu vực nội đô, đều thiếu mục tiêu, lộ trình và thiếu cơ sở thực tiễn. Các đề án này đôi khi còn tranh cãi và khó thu hút được sự đồng thuận từ phía người dân.
Về mục tiêu thời gian năm 2030, chuyên gia khẳng định rằng Hà Nội gặp khó khăn trong việc thực hiện. Ông giải thích rằng trong vòng 10 năm, thành phố chỉ mới hoàn thành 12km của tuyến đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông, và cho đến năm 2030, có thể chỉ có một tuyến Nhổn – ga Hà Nội được xây dựng. Hai tuyến này chỉ đáp ứng được 11-12,5% nhu cầu đi lại của người dân.
Do đó, ông Sùa cho rằng mục tiêu của Hà Nội về vận tải hành khách công cộng đáp ứng 50% nhu cầu đi lại của người dân là quá khó khăn. Trước khi đạt được mục tiêu này, thành phố không nên xem xét việc cấm xe máy trong 12 quận nội thành.
Chia sẻ quan điểm tương tự, Ths. Vũ Anh Tuấn, Chuyên gia quy hoạch giao thông, cho biết trong việc quản lý giao thông, các nhà quản lý đều mong muốn người dân chuyển từ phương tiện cá nhân sang sử dụng xe buýt và đường sắt đô thị. Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra là liệu phương tiện công cộng đã đủ khả năng phục vụ toàn bộ người dân chuyển từ xe máy sang hay chưa?
Theo ông Tuấn, khả năng phục vụ ở đây không chỉ đơn thuần là số lượng ghế ngồi cho hành khách, mà còn bao gồm chất lượng dịch vụ, mức độ tiện lợi, chi phí và thời gian…
Ông nhận định rằng hệ thống xe buýt ở Hà Nội hiện nay cũng gặp khó khăn với tình trạng ùn tắc trong giờ cao điểm, do đó những tuyến buýt chính không thể tăng thêm khả năng phục vụ hành khách. Người đi xe máy cũng không thể chuyển đổi sang sử dụng xe buýt với số lượng lớn.
Giải pháp còn lại theo ông Tuấn là tập trung vào phát triển hệ thống đường sắt đô thị. Tuy nhiên, từ nay đến năm 2030, chỉ có 2-3 tuyến đường sắt đô thị được vận hành, và số lượng này chỉ đáp ứng được hơn 10% nhu cầu đi lại của người dân. Trong tình hình đó, nếu xe máy bị cấm, người dân sẽ có lựa chọn cuối cùng là sử dụng ô tô cá nhân.
Tuy nhiên, chuyên gia nhận định rằng ô tô là phương tiện gây ra nguy cơ ùn tắc và tăng lượng phát thải cao hơn so với xe máy. Ông Tuấn ước tính rằng nếu người dân chuyển từ xe máy sang ô tô cá nhân, tình trạng ùn tắc sẽ tăng lên gấp 5 lần và ô nhiễm môi trường sẽ tăng theo.
Nên cấm xe máy theo nguyên tắc “vết dầu loang”
Góp ý đối với đề án cấm xe máy của Hà Nội, GS. Từ Sỹ Sùa cho rằng thành phố vẫn có khả năng thực hiện, nhưng cần thiết lập một lộ trình cụ thể và tuân theo nguyên tắc “vết dầu loang”. Ý tưởng này đề xuất thí điểm cấm xe máy trong một khu vực nhỏ ban đầu, chẳng hạn như khu vực trung tâm của 4 quận nội thành, sau đó mở rộng dần ra các khu vực lân cận.
Ngoài ra, các đơn vị có thể nghiên cứu phương pháp cấm xe máy theo khung giờ, tương tự như việc áp dụng tại khu vực phố đi bộ Hồ Gươm vào cuối tuần. Điều này sẽ tạo ra thói quen cho người dân và giúp giảm thiểu lưu lượng phương tiện di chuyển trong một khung giờ nhất định.
Vị chuyên gia khuyên rằng trong quá trình xây dựng đề án, các cơ quan chức năng của Hà Nội cần thiết lập mốc thời gian và mục tiêu cụ thể. Điều này sẽ thông báo cho người dân cũng như nhà sản xuất xe máy để không ai phải đối mặt với tình trạng “vừa mua xe máy đã phải vứt bỏ”.
Ông nhấn mạnh rằng cần thiết lập lộ trình cấm xe máy dựa trên không gian, thời gian và có khu vực cấm hoàn toàn, cùng với việc hạn chế xe máy ở những địa điểm khác. Ông Sùa cho rằng việc cấm tất cả xe máy vào nội thành sẽ quá cứng nhắc.
Trái lại, chuyên gia Vũ Anh Tuấn cho rằng Hà Nội không thể duy trì hệ thống giao thông hiện tại mà cần điều chỉnh phù hợp trong từng giai đoạn.
Theo ông, Hà Nội cần xem xét những không gian nào thì việc sử dụng xe máy được khuyến khích, như từ khu dân cư trong các ngõ đến các điểm trung chuyển, ga metro… Trong khi trên các tuyến đường chính, nơi phương tiện di chuyển với tốc độ cao, thành phố có thể xem xét hạn chế hoạt động của xe máy.
“Để thực hiện điều đó, việc kết hợp giữa giao thông bằng xe máy và phương tiện công cộng là cần thiết, thay vì loại bỏ một phương tiện để tôn tạo cho phương tiện khác tồn tại”, Ths. Vũ Anh Tuấn trình bày quan điểm.
