Cà phê có thực sự là thần dược chống buồn ngủ?

Cà phê chứa caffein giúp sảng khoái, tỉnh táo nhưng dùng lâu dài hoặc quá nhiều sẽ kìm hãm thụ thể gây buồn ngủ adnosine, khiến cơ thể bị thiếu ngủ kinh niên.

Giáo sư Richard Alan Friedman, giám đốc của Phòng khám tâm thần Payne Whitney, kể về một bệnh nhân 32 tuổi đã gặp tình trạng ngủ gật khi đèn đỏ và bị cảnh sát bắt giữ vì nghi ngờ sử dụng rượu hoặc ma túy khi lái xe. Tuy nhiên, sự thật là cơn buồn ngủ đó là do người đàn ông thiếu ngủ kéo dài. Áp lực công việc đã khiến anh chỉ cố gắng ngủ 5 tiếng mỗi ngày, thay vì 7-9 tiếng như khuyến nghị. Để giữ cho bản thân tỉnh táo, tập trung và tràn đầy năng lượng, anh ta đã uống 6 cốc cà phê mỗi ngày.

Một cốc cà phê (236 ml) cung cấp khoảng 100 mg caffein. Việc tiêu thụ từ 400 đến 500 mg caffein mỗi ngày được coi là an toàn, trong khi mức trên 1.200 mg sẽ gây ra tình trạng ngộ độc, có thể dẫn đến các triệu chứng co giật hoặc rối loạn nhịp tim. Bệnh nhân trên không hề hay biết rằng bộ não của anh ta đang bị thiếu ngủ trầm trọng. Cảm giác tỉnh táo tạm thời chỉ là do caffein đánh lừa. Trên thực tế, không có loại thuốc nào, kể cả caffein, có thể khắc phục tình trạng thiếu ngủ một cách hiệu quả.

Trong não có một chất gọi là adenosine đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh giấc ngủ. Lượng adenosine thấp nhất xuất hiện vào buổi sáng khi chúng ta mới thức dậy, và nồng độ này tăng dần trong suốt ngày, gây áp lực khiến cơ thể cảm thấy mệt mỏi và có nhu cầu ngủ vào buổi tối. Trong quá trình ngủ, adenosine được loại bỏ khỏi não, giúp chúng ta tỉnh táo khi thức dậy. Caffein là một chất đối kháng mạnh với các thụ thể adenosine, ngăn chặn tác dụng an thần của adenosine và làm cho chúng ta cảm thấy hưng phấn và tỉnh táo.

Advertisement

Tuy nhiên, vấn đề xuất hiện khi chúng ta cắt ngắn thời gian ngủ. Trong trường hợp này, adenosine không được loại bỏ hoàn toàn khỏi não. Càng thiếu ngủ, nồng độ adenosine còn lại trong não càng tăng, gây ra cảm giác mệt mỏi, buồn ngủ kéo dài và làm suy giảm chức năng nhận thức.

Bộ não cố gắng giải quyết tình trạng này bằng cách tăng số lượng thụ thể adenosine để làm cho chúng ta cảm thấy mệt mỏi và có nhu cầu ngủ. Tuy nhiên, thay vì đi ngủ, chúng ta thường uống cà phê để tăng cường tỉnh thức mà không biết rằng chỉ có giấc ngủ đủ mới có thể ngăn chặn sự tăng lên của adenosine.

Thiếu ngủ không chỉ gây mệt mỏi mà còn làm suy yếu khả năng củng cố trí nhớ của bộ não. Thiếu ngủ cũng có thể gây ra tình trạng dễ nổi nóng, thiếu kiểm soát cảm xúc ở những người bình thường và càng làm trầm trọng thêm các triệu chứng của trầm cảm và rối loạn lo âu ở những người có vấn đề về sức khỏe tâm thần.

Làm thế nào để cà phê không ảnh hưởng giấc ngủ

Theo nghiên cứu của Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), thời gian bán hủy (thời gian cơ thể cần để chuyển hóa và loại bỏ 50% lượng caffein tiêu thụ) thường nằm trong khoảng 4-6 giờ. Một người trưởng thành không nên uống quá 4-5 tách cà phê một ngày. Đối với những người nhạy cảm với caffein, số lượng này có thể cần giảm xuống và nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu cần.

Ngoài ra, uống cà phê suốt cả ngày sẽ gây khó ngủ và có thể làm giảm tác dụng của thuốc an thần. Cách tốt nhất là uống cà phê vào buổi sáng và tránh sử dụng sau bữa trưa. Một số người có vấn đề về chuyển hóa caffein chậm do di truyền, gây khó ngủ ngay cả khi uống cà phê vào sáng sớm, do đó, họ nên chuyển sang uống trà.

Một sự thật là bạn không thể sử dụng caffein để duy trì sự tỉnh táo và chống lại những cơn buồn ngủ mãi mãi, vì lượng adenosine trong não sẽ tăng dần và cuối cùng bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi và không thể tiếp tục tỉnh táo.

Advertisement

“Khi điều đó xảy ra, đừng hoảng loạn và vội vàng sử dụng thuốc ngủ, hãy để não của bạn được nghỉ ngơi một cách tự nhiên,” giáo sư Friedman khuyên.